KURBANLIĞIN YAŞI?

[Hasan]

Kurbanlığın yaşı:

Hanefîlere göre: İnek ve mandanın iki yaşını bitirip üçüncü yaşına girmiş olanı, devenin beş yaşını bitirip altı yaşına girmiş olanı, keçinin ve koyunun bir yaşını bitirip ikinci yaşına girmiş olanı, kurban kesilir. Koyun, altı ayını bitirip anası kadar cüsseli olmuşsa kurban edilebilir.

Malikîlere göre: Keçi bir kameri yılı bitirip ikincisine yaklaşık bir ay olarak girmiş olmalı, koyun ise iki yaşına basmış olması yeterlidir. Sığır ve manda (camız ) üç yaşını bitirip sadece dört yaşına girmiş olmalıdır. Deve ise beş yaşını bitirip altı yaşına girmiş olmalıdır.

Şafiîlere göre: Devenin altı yaşına basmış olması gerekirken, inek ve keçinin üç yaşına, koyunun ise iki yaşına basmış olması şarttır.

Hanbelîlere göre: Keçi bir yaşını tam bitirmiş olmalı, inek iki yaşını, deve beş yaşını bitirmiş olacaktır.

“Fukaha kurbanda yeterli olacak yaş şartı hususunda üç görüş üzerinde ihtilaf etmişlerdir.

1 – Bilginlerin geneli deve, sığır ve keçide iki yaş ve üzeri yaşlarda olan hayvanların yeterli olacağında ittifak halindedirler. Koyunda ise sekiz dokuz aylık ve üzerinde olanın yeterli olacağı görüşündedirler Buna “ceza” denir.

2 – Zühri ise “ceza” denen genç hayvanın koyundan da ve diğerlerinden de yeterli olamayacağı görüşündedir. Bu görüşü İbni Ömer’den nakletmektedir. İbni Hazm’da bu görüştedir.

3 – Evzai deve, sığır, koyun ve keçiden genç olanında yeterli olacağı görüşündedir. Bunu Ata’dan nakletmektedir.[1]



Bundan şunu anlıyoruz ki, önceki fakihler kendi zamanlarında bu hayvanların büyüyüp yetişmelerini göz önüne almışlar, bir yavrunun yavruluktan çıkıp normal bir hayvan olabilmesi için geçecek zamanı tespitte bu hususta ayet mevcut olmayıp ilgili hadislerde ise yaş tesbiti hususunda kesin bir belirlemeden söz edilmesi oldukça zor gözükmektedir. Bu hususta kesin kayıt olmadığından fakihler kendi dönemlerinin şartlarını göz önüne alarak büyümenin yıllarını yukarıda beyan edildiği gibi tespit etmişlerdir.

Günümüzde ise gerek kümes hayvanları için gerekse bahsimize mevzu olan hayvanlar için özel yerlerde ve özel yemlerle kısa zamanda büyümelerini sağlamak mümkün olmaktadır. Zamanımızda bu usullerle yetiştirilen meselâ bir buçuk yaşındaki bir sığır, fakihlerin yukarıdaki hükümlerini verdikleri zamandaki iki, hatta üç yaşındaki bir sığırdan daha cüsseli ve kıymetlidir. Bir hayvanın kurban edilebilirlilik yaşına bakılırken bu durumun göz önüne alınması gerekmektedir. Bu, maksada daha uygundur.

Kurbanın yaşı ile ilgili rivayet edilen hadisler’de sığırlar için ‘iki yaşından aşağı olamaz’ diye bir hüküm yer almamaktadır. “Eşya da asıl olan ibaha’dır” yani, bir şeyin haram olduğuna dair herhangi bir delil yoksa o şey helâldır. Bu kaideye göre iki yaşından az olan bir sığır için ‘kurban olmaz’hükmü kanaatimizce zorlanarak verilen bir hükümdür. En doğrusunu ALLAH bilir.[2]

Yüce Yaratıcı infak ve kurban gibi harcamalarımızda bizden istediği, Allah yolunda sevdiklerimizden ve kıymetli olanlardan harcamamızdır. Bu hususu şu ayetle bize bildirmektedir:

“Sevdiğiniz şeylerden (Allah yolunda) harcamadıkça ‘iyiliğe, erdemliğe’ eremezsiniz. Her ne harcarsanız, Allah onu hakkıyla bilir” (Al-i İmran,3/92)










TP[1]PT el-Mecmu 8/ 394; el-Muğni, 9/439; Tebyinülhakayık, 6/7; ez-Zahire, 4/145; el-Muhalla, 6/13; el-Havi, 15/76; Tarhuttesrip 5/191; Fethulbari, 5/101.


[2] Her zemin, yöre ve şartta yetişen hayvanların bulüğ’a ermeleri aynı değildir. İnsanlar dahi iklim şartlarına göre yöreden yöreye ve beslenme durumlarına göre bulüğ zamanları 9 – 15 yaş arasında değişmektedir. Kurbanlığın yaş tesbitinde bu durum göz önüne alınmalıdır. Kanaatim odur ki zekât nisabında olduğu gibi kurbanlığın yaşı hususunda da yeni bir ictihad’a ihtiyaç vardır. H.K.