HARAMA BAKMAK VE AVRET-ıı

[Hasan]

Kur’anın amacı iffet ve namusun korunması, toplumun nezahatinin (temizliğinin) korunmasıdır. Nur suresi 31 ayette müminlere, iffetlerinin temiz, kuşkulardan, vehimlerden uzak kalması için nasıl davranacakları öğretilmektedir.

Kur’an, insan olmaları açısından erkekle kadın arasında bir fark görmez, her iki cinse birden hitap eder. Burada önce erkeklere sonra, kadınlara bakışlarını harama yummaları, namuslarını korumaları emredilmiş, ayrıca kadına, mahrem olmayan erkeklere, ziynetlerini göstermemeleri, elbiselerinin, teni gösteren yırtmaçlarını örtmeleri, ancak adeten görünen ziynet ve ziynet yerlerinin örtünmesine gerek olmadığı buyrulmuştur.

Ziynet, süs demektir. Kadınların taktıkları altın, gümüş gibi eşyaya ziynet dendiği gibi, kadının cazib yerlerine de ziynet denebilir. Tefsirlere göre ayette ziynet ile kasıt, takılardan çok, bu takıların takıldığı ziynet yerleri kastedilmiştir. Vücudun adeten görülen yerler yasağın dışındadır. Bunlar da yüzler, eller, ayaklar olarak tefsir edilir.[1]

Ceyb, yaka, gömleğin göğüs yırtmacıdır “örtülerini yakalarının üstüne koysunlar” cümlesinde “hımar” başörtüsü anlamın da olduğuna göre başörtüleri yakalarının üstüne koyup gerdanlarını kapatmaları emredilmiştir.

Şayet ziynet ile, giyilen elbise, yapılan süs, takılan, takı kastedilmiş ise kendiliğinden görünen ziynetler bunun dışında tutulmuştur. Tefsirlere göre bunlar; sürme, kına, yüzük, bilezik gibi şeylerdir.[2]

“Kendiliğinden görünenler hariç” cümlesi yani normalde görünen ziynet eşyasını ve ziynet yerlerini örtünme dışı tutmuştur. Ebu Bekir’in kızı, peygamberinde baldızı Esma, Peygamberin yanına ince bir elbise ile girmiş. Peygamber yüzünü öteye çevirmiş:

—Ey Esma, kadın ergenliğe erince şundan şundan başkasını göstermesi doğru değildir diyerek yüzünü ve avuçlarını göstertmiştir.[3]

Yüz ve el haram olsaydı, namazda örtülmesi emredilirdi. İhramda ise yüzü örtmek haramdır. Hac zamanında herkesin yanında açılması gerekli olan yer, diğer zamanlarda niçin örtülsün?

Kadının ellerinin içi de dışı da avret değildir. Çünkü kadın alışveriş yaparken, diğer ihtiyaçlarını görürken, şahitlik yaparken, yüzünü açmak, eşyasını almak, iş yapabilmek için ellerini kullanmak zorundadır. İslam, insanlara güçlük çıkarmak için değil, onları mutlu etmek için gelmiştir.[4] Hatta Taberî’nin rivayet ettiği bir hadiste kolun, dirsek ile el arasında kalan kısmının yarısı, avret değildir. “Peygamber (a.s.) kadının zira’ınin yarısına kadar olan kısmını göstermesini mubah kıldı.” [5]

Tedavi için doktor, kadının her yerine bakabilir. Çünkü bu zarurettir…

Müfessirler, kadının sesinin haram olmadığında müttefiktirler. Çünkü peygamberin hanımları, erkeklere hadis rivayet ederlerdi.[6]

Bazı kimseler (sonraları), mahrem olmayan erkeklere, kadının yüzünün de haram olduğunu söyleyerek kadını peçe içine sokmuşlardır. Bunun yanlış olduğu Kur’anı Kerim’in şu ayetinden anlaşılmaktadır: Peygambere:”Bundan sonra güzellikleri hoşuna gitse de mevcut eşlerinden başka hanımlar alman sana helâl değildir”..[7] denmektedir. Bu ayettenyüzün haram olmadığı anlaşılmaktadır. Eğer yüzü göstermek haram olsaydı, Hz.peygamber kadının güzel olup olmadığını nereden bilecekti? Böyle olunca onun güzelliğinin peygamberin hoşuna gitmesinden söz edilmezdi. Demek ki kadınların yüzlerine bakmaya müsaade edilmiştir. Râzî de bu kanaattedir.

Bazı kimseler, mümin kadınların sadece mümin kadınlara mahrem olduklarını gayri müslim kadınlara haram (na mahrem) olduklarını söylemişlerdir. Bu, son derece indî ve aşırı bir görüştür. Daha önce geçen Nur Süresi 31. ayetteki “Ev nisâihinne: Yahut kadınları” tabirinden maksat kadınların toplumda karşılaştıkları diğer kadınlar demektir. Bu ifadeden, diğer kadınların Müslüman kadınlara nâmahrem olması anlamı çıkmaz. Kadının kadına haram kılınmasının ne anlamı, ne de yararı vardır. Dinde boş, yararsız hüküm yoktur. Hz.peygamberin evinde Hıristiyan câriyesi vardı: Bu da Mısırlı Kıptî Hıristiyan Mariye idi.[8] Peygamber (s.a.) in sahabileri Kudüse geldikleri zaman onların hanımlarını Yahudi ve Hıristiyan kadınları karşılamıştır.[9]

Görüldüğü gibi İslam, kadını peçe içine kapatmamıştır. Zamanla örtünme hususunda yörenin giyim tarzı, fitne endişesi ve diğer nedenlerle ifrata varılmış ve yüzü de kapatılarak veya tek gözü kapama gibi yollara başvurularak kadın adeta dört duvarın arasına hapsedilmiştir. Esasen örtünme, İslamın getirdiği bir hüküm değil, İslamdan önce Arap toplumunda, Yahudi ve Hıristiyanlıkta da vardı. Özellikle saygın aristokrat ailelerin kadınları örtülü idi. Zemahşerî şöyle diyor:

“Arap kadınlarının ceybleri (yaka yırtmaçları) genişti. Aradan gerdanları, göğüsleri ve göğüslerinin çevresi görünüyordu. Başörtülerini arkalarına sarkıtırlar fakat önleri açık kalırdı. Boyun ve yaka yırtmaçlarının örtülmesi emredildi.” [10]

Gerektiğinde kadın dışarı çıkar işlerini görür. Hz.Peygamber: “Allah sizin ihtiyaçlarınızı görmek için dışarı çıkmanıza izin vermiştir”[11] buyurmuştur. O zamanlar bu müsaade kadın hakları açısından bir reform sayılır.

Kadınla erkeğin birbirlerine kötü niyetle bakmaları caiz değildir. Fakat iyi (temiz) niyetle bakıp birbirlerini görüp konuşmalarında bir sakınca yoktur. Hz.Peygamber (a.s.) mescid de bir bayram günü mızrak oyunu oynayan Habeşlileri (çingene Arapları) seyrederken Hz.Aişede peygamberin arkasında durup onları seyretmiş, usanınca evine gitmiştir.[12]

Kadının yabancı erkeklere karşı yüz, el, ayak dışındaki kısımlarını örtmesi, Kur’anın emri olmakla birlikte Kur’an, örtünme için belli bir kıyafet getirmemiştir. Çarşaf giymek şart değildir. Kıyafet zamana ve yöreye göre değişir. Kur’anın dediği biçimde vücudu örten her kıyafet makbuldür. Toplumca benimsenen, acaib kaçmayan kıyafet giymek uygundur.

Sürme, yüzün ziyneti, yüzük de elin ziynetidir. Kadın alış verişte, ellerini kullanmak zorundadır. Yüzünü ve ellerini açmadan bunları yapamayacağı için buraları açmak helaldir. Ebu Hanifeye göre ayaklara bakmakta helaldir. Nitekim yürürken ayaklar görünür, öyle ise bunları göstermek haram değildir.[13]Hz. Aişe de bu görüştedir.[14]

Böyle olmasına rağmen, son zamanlarda kadının, kendi evinin içinde anasının, babasının, amcası, dayısı gibi mahremlerinin yanında dahi başını örtmesi gerektiği inancı halk arasına yayılmıştır. Bu, dini zorlaştırmadır. Bunu söyleyenlerin bir delili olmadığı gibi dine zarar vermektedirler. Hiç kimsenin dinî hüküm koymaya hakkı yoktur. Bu yanlış düşünceyi yayanlara göre eğer kadın, evde başı açık olursa melekler o eve girmezlermiş. Dinde yeri olmayan uydurma bir şeydir bu. Meleklerin erkeklik ve dişilikleri yoktur. Kadının saçı açık veya kapalı olması Melekleri etkilemez. Melekler insanı korumakla, eylemlerini yazmakla görevlidirler. Eğer söylendiği gibi köpek bulunan eve veya saçı açık kadın bulunan eve Melek girmiyorsa, insanlar günah işleyip de yazılmasını istemiyorlarsa, başlarını açsınlar veya eve köpek alsınlar ki Melekler gelmesin ve yapılanlar yazılmasın. O takdirde kadın, odanın içinde başını açsın, istediği rezaleti yapsın, nasıl olsa Melekler saçı açık olduğu için o odaya girmeyecek, gaybı da bilmedikleri için orada ne yapıldığı bilinmeyecek, böylece günahlar yazılmayacaktır. Hâşâ böyle bir şey olurmu? İslam dini böyle saçmalıklardan uzaktır.”[15]





[1] İbn Kesir Tefs. 3/284


[2] Camiul beyan 18/118


[3] Ebu Davud Libas 31,Tirmizi Fiten 44, İbn Kesir 3/284


[4] Mefatihul ğayb 23/202–203


[5] Camiul beyan 18/119


[6] Mefatihulğayb 23/206


[7] Ahzab 33 /52


[8] İbn Hişam Sîret 1/4 206


[9] Kasımî, Mehasinut’Te’vîl, 12/4513


[10] Keşşaf 3/72


[11] Buhari Vudû,13,Nikâh,115


[12] Buhari, Salat 69,Müslim, îdeyn:19-22,Ebu Davud Edeb:51,İbn Hanbel,Müsned 2/308


[13] Bedayi’u’s-sanayî ‘fi tertîbiş-şerayî’ 6/2952–2957 özetle alınmıştır.


[14] En-Nihaye fî garîbil hadis 3/408


[15] S.Ateş “a.g.e.” 256–273